غارها همیشه مکان‌هایی پر از شگفتی و اسرار بودند؛ غار شاپور ساسانی یکی از این غارها‌ست که به دوران باستان تعلق دارد و مجسمه شاپور در ورودی آن خودنمایی می‌کند. تمام آنچه نیاز دارید تا درباره این غار بدانید در این مطلب گردآوری شده است. اگر می‌خواهید آسان‌ترین مسیر دسترسی به غار شاپور را بدانید و یا مهمان شهر شیراز هستید و فاصله شیراز تا غار شاپور برای شما مهم است، تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.
چرا بازدید از مجسمه و غار شاپور اول؟
تنها مجسمه باقی‌مانده از دوران باستان ایران است.
یکی از دیدنی های تاریخی استان فارس است که می‌توانید آن را در دهانه یک غار تماشا کنید.
این مجسمه در دهانه غاری قرار دارد که از مهم‌ترین غارهای طبیعی و تاریخی ایران و غاری گردشگرپذیر در استان فارس محسوب می‌شود.
هنر سنگ‌تراشی و مهارت هنرمندان دوران ساسانی را به چشم خواهید دید.
یکی از آثار تاریخی استان فارس است که نامش در فهرست میراث جهانی یونسکو به چشم می‌خورد.
غار و مجسمه شاپور اول
از شیراز به سمت کازرون و از آنجا به شهر باستانی بیشاپور می‌رویم که روزگاری پایتخت ساسانیان بود و یکی از شگفتی‌های دوران باستان محسوب می‌شود. از بیشاپور مسیر خود را به سمت دره چوگان ادامه می‌دهیم، در فاصله 4 کیلومتری از دهانه دره چوگان، غاری را می‌بینیم که به عنوان غار شاپور شناخته می‌شود. اگر از پای کوه سختی پیمودن 230 پله را به جان بخریم و خود را به غار برسانیم، در دهانه غار مجسمه‌ای عظیم را خواهیم دید که سال‌هاست در این نقطه ایستاده و شاهد تاریخ پرنشیب‌وفراز این سرزمین باستانی بوده است. مجسمه شاپور اول، شاه مقتدر ساسانی که با وجود آسیب‌های زیاد به پیکره آن و نابودی بخش‌هایی از آن در طول تاریخ، باز هم می‌توانید اوج ظرافت و هنرمندی مجسمه‌سازان دوران باستان را روی این اثر ببینید. پروفسور رومن گیرشمن باستان‌شناس شهیر فرانسوی احتمال داده است که آرامگاه شاپور اول دومین پادشاه ساسانی نیز در این مکان قرار دارد.
ثبت ملی و جهانی غار و مجسمه شاپور اول
این مکان در ۱۵ دی ماه سال ۱۳۱۰ با شمارهٔ ۱۵۹ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. همچنین در 9 تیرماه سال 1397 به عنوان بیست‌وسومین اثر از ایران و چهارمین اثر از استان فارس در قالب منظر باستان‌شناسی ساسانی فارس، در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفته است.
مجسمه شاپور
شاپور اول فرزند اردشیر بابکان بنیان‌گذار سلسله ساسانی و از مقتدرترین پادشاهان تاریخ ایران بود. وی پس از به سلطنت رسیدن، شکست‌ها و پیروزی‌های بسیاری را تجربه کرد و از خود یادگاری‌های فراوانی برجای گذاشت. یکی از این یادگاری‌ها، مجسمه‌ای است که از او در غار شاپور قرار دارد و هر ساله گردشگران فراوانی را به سوی خود می‌کشاند. بر اساس شواهد موجود در حدود 1400 تا 1800 سال پیش، هنرمندان دوره ساسانی، درون غار شاپور دست به ساخت مجسمه‌ای از وی زدند. پیکره‌ای 7 متری که روی سنگ‌های کف غار و روی یک استالاگمیت طبیعی (چکنده)، با ظرافت و هنرمندی تمام ساخته شده است و اوج هنر هنرمندان آن دوران را به نمایش می‌گذارد.
بر اساس شواهد تاریخی، غار شاپور قبل از دوران ساسانیان جزو مکان‌های مذهبی و آئینی ساکنان آن منطقه بوده و مراسم خاصی در آن انجام می‌گرفته است. پیکره شاپور بر ورودی غار نصب شده و نگاهی به بیرون از غار و رو به جنوب دارد. ابتدا تصور بر این بود که مجسمه شاپور در جایی دیگر ساخته و سپس به این مکان آورده شده است اما بررسی‌های بیشتر مشخص کرد که این مجسمه را با تراشیدن بر روی ستونی سنگی و کاملا طبیعی که در غار بوده، پدید آورده‌اند.
شاپور به کجا می‌نگرد؟!
پایین غار تنگه‌ای است با رودخانه‌ای در میانش، که اکنون تبدیل به مزارع کشاورزی شده است. آن‌طور که باستان‌شناسان دریافته‌اند، در این منطقه زمین بزرگی قرار داشت که شاپور به رسم شاهان ساسانی، در آن به بازی کهن ایرانی چوگان می‌پرداخت و به همین دلیل این منطقه به نام تنگه چوگان معروف شد.
قبر شاپور ساسانی
طبق نظریه پرفسور رومن گیرشمن، باستان‌شناس فرانسوی، احتمال دارد که آرامگاه شاپور اول، دومین پادشاه ساسانی نیز در این غار باشد. مدتی بعد از مطرح شدن تئوری پرفسور گیرشمن، اسکلت انسانی در قسمت انتهایی یکی از دالان‌های غار شاپور کشف شد. این اسکلت طی سالیان گذشته بر اثر رسوب‌گذاری‌های متعدد زیر لایه‌ای از رسوب قرار گرفته بود و هنوز چند قطعه از استخوان‌های این اسکلت نیز در دیواره غار باقی مانده‌اند.
ویژگی ظاهری
این پیکره سنگی، شاپور اول را در حالت ایستاده، رو به محوطه تنگه چوگان نشان می‌دهد و لباس و تاج او شبیه به لباس و تاج دیگر شاهان ساسانی است. پیکره شاپور در قسمت بالاتنه عضلانی و در قسمت پایین‌تنه، باریک‌تر است؛ مجسمه او در حدود ۷ متر ارتفاع و در حدود دو متر پهنا (عرض شانه) دارد. صورت تندیس چشمانی درشت، ابروانی نازک، لبانی بسته با ریشی کوتاه و نازک دارد که این ریش در زیر چانه بلند و آرایش شده است.
پیکره را با دو گوشواره، گردنبند و دستبندی در دست راست آراسته‌اند و در قسمت بالاتنه آن تن‌پوشی تنگ با چین‌های ریز خودنمایی می‌کند. خطی به شکل نیم‌دایره در پایین گردن، نشان‌دهنده زیرپوش اوست و شلواری گشاد و بلند به تن دارد. چین‌های شلوار برای ایستایی بیشتر مجسمه روی زمین تراشیده شده‌اند. شاپور کمربندی به دور کمر بسته و شمشيری به آن آويخته است؛ دست راست تندیس بر کمر و دست چپ بر قبضه شمشیر قرار دارد. پای چپ پیکره کمی جلوتر از دیگری است و کفش‌های بنددار به پا دارد. متاسفانه پای راست پیکره امروزه آسیب جدی دیده است.
روی سر مجسمه شاپور، تاجی به چشم می‌خورد که به شکل یک تاج کنگره‌دار است و به نظر می‌رسد گویی به نام کوریمبوس روی آن قرار داشته است. کوریمبوس یا گوی گوی یا کوریمبوسی، نمادی از ایزد مهر و مالکیت بر جهان بود و به عنوان نشان خانوادگی ساسانیان شناخته می‌شد که به طور معمول روی تاج شاهان ساسانی به چشم می‌خورد. البته امروزه از این گوی چیزی باقی نمانده است اما سوراخی روی سر مجسمه قرار دارد که به نظر می‌رسد محل اتصال این گوی به پیکره شاپور بوده است.
آسیب دیدن مجسمه و مرمت
در زمان حمله اعراب به ایران به دستور یک سردار عرب به نام نصر بن سیار آثار تاریخی و هنری شهر بیشاپور تخریب شد که یکی از آن‌ها مجسمه شاپور یکم بود. در پی این حادثه قسمت عمده‌ای از دست‌وپای تندیس شکسته شد اما سر و بالاتنه آن سالم ماند. علت آسیب ندیدن این بخش در هنگام واژگونی را دقت پیکر‌تراش در ساخت قسمت سر می‌دانند؛ وی نوارهای پهن کلاه شاپور را از پشت به صورت هندسی در آورده و به تن متصل کرده بود که این‌کار منجر به افزایش مقاومت سروصورت تندیس شده بود. البته برخی علت این واژگونی را زمین‌لرزه بین قرن‌های 14 تا 18 می‌دانند.
تندیس شاپور اول، که طی سالیان طولانی بر زمین افتاده بود سرانجام در سال ۱۳۳۶ خورشیدی به همت سپاه پنجم ارتش فارس دوباره سرپا شد. پیکره تندیس را روی دو ستون بتنی قرار دادند و قطعات جدا شده را کنارش گذاشتند. متاسفانه مرمت به صورت شتاب‌زده انجام شد و هیچ‌‌گونه عملیات استحکام‌بخشی، حفاظت و مرمت اصولی روی این پیکره صورت نگرفت.
برای دسترسی آسان‌تر به دهانه غار، ۲۳۰ پله در ورودی آن ساخته شد که این پله‌ها از طریق کندن سنگ‌های کوه و سیمان‌کاری آن‌ها ایجاد شده است. همچنین چهار ایوان از دهانه غار به سمت داخل برای مشاهده هرچه بهتر این تندیس مهیا شد، پیکره تندیس در تراس چهارم قرار گرفته که وسیع‌ترین تراس است و با ۱۲ پله به عمق غار وصل می‌شود.
نظر (0)